Нягтлан бодох бүртгэлийн зарчим
Нягтлан бодох бүртгэлийн зарчим: Нягтлан бодох бүртгэл нь аливаа байгууллагын санхүүгийн мэдээллийг бүртгэх, хянах, боловсруулах, тайлагнах үүрэгтэй. Энэ үйл явц нь тодорхой зарчмууд дээр үндэслэн явагддаг бөгөөд эдгээр зарчмууд нь нягтлан бодох бүртгэлийн үнэн зөв, бодитой байдлыг хангах үндэс суурь болдог. Үүнд:
1. Хосолмол бичилтийн зарчим (Double-entry principle)
Нягтлан бодох бүртгэл нь хосолмол бичилтийн аргаар хийгддэг. Энэ нь аливаа санхүүгийн гүйлгээ хоёр талтай байхыг илэрхийлдэг. Гүйлгээ бүр дебет болон кредит талд бичигдэх бөгөөд эдгээрийн нийлбэр нь тэнцүү байна. Ингэснээр байгууллагын санхүүгийн мэдээлэл үнэн зөв, зохистой бүртгэгдэнэ.
2. Үргэлжлэх зарчим (Going concern principle)
Байгууллага үйл ажиллагаагаа ирээдүйд ч тасралтгүй үргэлжлүүлэх чадвартай гэж үзэж нягтлан бодох бүртгэлээ хөтөлнө. Хэрэв компани дампуурах эсвэл үйл ажиллагаагаа зогсоох төлөвтэй бол энэ талаар санхүүгийн тайланд тусгах ёстой.
3. Хуримтлагдах зарчим (Accrual principle)
Орлого, зардлыг мөнгөн гүйлгээ хийгдсэн эсэхээс үл хамааран үүссэн үед нь бүртгэнэ. Энэ нь санхүүгийн байдал болон үйл ажиллагааны үр дүнг бодитой тусгахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Жишээлбэл, бараа, үйлчилгээ үзүүлсэн боловч төлбөрөө хожим авах нөхцөлтэй бол орлогыг тухайн хугацаанд бүртгэнэ.
4. Үнэн зөв, шударга байдал (Fair representation principle)
Санхүүгийн тайлангууд бодит байдлыг үнэн зөв, шударгаар илэрхийлэх ёстой. Санхүүгийн бүртгэлд аливаа мэдээллийг санаатайгаар гуйвуулах, нуух, буруу ойлгуулах байдлаас зайлсхийх нь чухал.
5. Нийтлэг байдлын зарчим (Consistency principle)
Нягтлан бодох бүртгэлийн арга, бодлого нь нэгэн жигд мөрдөгдөх ёстой. Энэ нь компани өөрийн ашигладаг аргачлалыг тогтмол хэрэглэхийг шаарддаг бөгөөд дур зоргоор өөрчлөлт хийх нь тайлангуудыг харьцуулах боломжгүй болгодог.
6. Мэдээллийн ач холбогдлын зарчим (Materiality principle)
Санхүүгийн тайланд зөвхөн ач холбогдолтой, байгууллагын санхүүгийн байдал, гүйцэтгэлд нөлөөлж болохуйц мэдээллийг тусгах ёстой. Жижиг, ач холбогдолгүй мэдээллийг тусгах нь тайланг ойлгоход төвөгтэй болгож болзошгүй.
7. Харилцан нийцэх зарчим (Matching principle)
Орлогыг олсон үедээ бүртгэхийн зэрэгцээ түүнд холбогдох зардлыг мөн бүртгэнэ. Энэ нь санхүүгийн тайлангуудыг бодитой байлгаж, ашигт ажиллагааг үнэн зөв тодорхойлоход тусалдаг. Жишээлбэл, борлуулалтын орлоготой холбоотой зардлыг мөн адил хугацаанд бүртгэх ёстой.
8. Болгоомжлох зарчим (Prudence principle)
Нягтлан бодох бүртгэлд аливаа эрсдэл, алдагдал гарах магадлалыг тооцон, болгоомжтой хандах ёстой. Ашгийг хэтрүүлж үнэлэхээс зайлсхийж, эрсдэлийг зөв тооцох нь санхүүгийн тайлангийн найдвартай байдлыг хангана.
9. Ил тод байдлын зарчим (Transparency principle)
Санхүүгийн мэдээлэл ил тод, ойлгомжтой байх ёстой. Ашиг сонирхлын зөрчилтэй, буруу ойлголт төрүүлэхүйц бүртгэл хөтлөхөөс зайлсхийх хэрэгтэй.
10. Шударга үнэлгээний зарчим (Fair value principle)
Эдийн засгийн нөхцөл байдал, зах зээлийн үнэ цэнийг харгалзан хөрөнгө, өр төлбөрийг бодит үнэлгээгээр тайлагнах ёстой. Энэ нь санхүүгийн мэдээллийг зах зээлийн бодит нөхцөлтэй нийцүүлэхэд тусалдаг.
Дүгнэлт
Нягтлан бодох бүртгэлийн эдгээр зарчмууд нь байгууллагын санхүүгийн мэдээллийг үнэн зөв, шударга, харьцуулахуйц, ойлгомжтой байдлаар бүртгэх, тайлагнах үндэс суурь болдог. Эдгээрийг дагаж мөрдөх нь зөвхөн хуулийн шаардлага төдийгүй бизнесийн тогтвортой хөгжлийг хангахад чухал үүрэгтэй.
Холбоотой линк
- Татварын тайлан өгөх хугацаа 2023 он
- Гэрээт нягтлан бодогчийн гэрээний загвар
- Санхүүгийн тайланг энгийнээр тайлбарлая
- Ххоат-ын хөнгөлөлт чөлөөлөлт
