Жирэмсэн үеийн цөс зогсонгишил
Жирэмсэн үеийн цөс зогсонгишил гэж юу вэ?
Жирэмсэн үеийн цөс зогсонгишил (Intrahepatic cholestasis of pregnancy, ICP) нь жирэмсний үеийн ховор тохиолддог, гэдэс доторх цөсний урсгалын алдагдалтай холбоотой эмгэг юм. Энэ нь элэгнээс цөсний хүчил гэдэс рүү хэвийн ялгарах явцыг саатуулснаас цусанд цөс хуримтлагдаж, төрөл бүрийн шинж тэмдгүүд илрэхэд хүргэдэг.
Шинж тэмдэгүүд
Арьсны загатнаа: Ихэвчлэн гар, хөлнөөс эхэлж, дараа нь биеийн бусад хэсгээр тархана. Ихэнхдээ шөнөдөө илүү хурц илэрдэг.
Шарлалт: Зарим тохиолдолд арьс, нүдний цагаан шарлаж болно.
Шинж тэмдгүүдийн дагалдах өөрчлөлтүүд:
- Бие сулрах, ядарч сульдах
- Хоолны дуршил буурах
- Өтгөн цайвар болох, шээс бараантах
Жирэмсэн үеийн цөс зогсонгишил үүсэх шалтгаан
ICP /Жирэмсэн үеийн цөс зогсонгишил/-ийн нарийн шалтгаан тодорхойгүй боловч дараах хүчин зүйлс нөлөөлж болно:
- Генетик нөлөө: Гэр бүлийн түүхэнд ICP тохиолдож байсан бол эрсдэл нэмэгддэг.
- Гормоны өөрчлөлт: Жирэмсний дааврууд элэгний цөс ялгаруулах үйл явцад саад учруулж болно.
- Орчны хүчин зүйлс: Зарим бүс нутгийн эмэгтэйчүүдэд илүү өндөр давтамжтай тохиолддог.
Эрсдэл
Жирэмсэн үеийн цөс зогсонгишил (ICP)-ийн эрсдэл нь эх, ураг хоёуланд нь сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй тул энэ өвчнийг онцгой анхаарах шаардлагатай
Эхэд учирч болох эрсдэлүүд:
- Цөсний чулуужилт:
Жирэмсний үеийн гормоны өөрчлөлтөөс шалтгаалан цөсний хэвийн ялгаралт удааширч, төрсний дараа цөсний чулуу үүсэх эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг. - Элэгний эмгэг:
ICP нь элэгний ачааллыг нэмэгдүүлж, цаашид элэгний үрэвсэл болон бусад архаг өвчлөл үүсгэх магадлалыг ихэсгэдэг. - Халдварт эрсдэл:
Төрөх үед цөс зогсонгишилтэй эмэгтэйчүүдэд халдвар авах эрсдэл өндөр байдаг. - Шархны эдгэрэлт удаашрах:
Элэгний үйл ажиллагааны өөрчлөлтөөс болж шархны эдгэрэлт удааширч болно.
Урагт учирч болох эрсдэлүүд:
- Дутуу төрөлт:
ICP-ийн улмаас ураг дутуу төрөх эрсдэлтэй. Энэ нь ургийн эрт хөгжлийн асуудал, амьдрах чадварт нөлөөлөх магадлалтай. - Амьгүй төрөлт:
ICP-ийн хамгийн ноцтой эрсдэл нь амьгүй төрөлт юм. Цусанд хуримтлагдсан цөсний хүчил нь ургийн зүрхний цохилт болон амьсгалах чадварт сөргөөр нөлөөлж болзошгүй. - Умай дотор хүчилтөрөгчийн дутагдал:
Цөсний хүчил ихэсч, ургийн хүчилтөрөгчийн хангамж багасаж, ургийн эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлж болно. - Мекониумын эрт ялгаралт:
Ураг эхийн хэвлийд байхдаа хэт их стрессд орвол анхны өтгөн (мекониум)-өө урьдчилан гадагшлуулж, амьсгалын замд орж боогдох эрсдэлтэй.
Эмчилгээ
Эмийн эмчилгээ: Урсодеоксихолийн хүчил (ursodeoxycholic acid) нь элэгний үйл ажиллагааг сайжруулж, шинж тэмдгийг багасгадаг.
Хяналт: Эхийн болон ургийн байдалд байнгын хяналт тавьж, зарим тохиолдолд хугацаанаас өмнө төрөхийг зөвлөдөг.
Эмчилгээний бус арга: Арьсны загатнааг багасгахын тулд хүйтэн жин тавих, загатнаа багасгах тос хэрэглэх.
Хяналт, Урьдчилан сэргийлэх
Эдгээр эрсдэлээс сэргийлэхийн тулд:
- Жирэмсний 3 дахь гурван сард цөсний хүчил, элэгний үйл ажиллагааг байнга шалгуулж байх.
- Ургийн зүрхний хяналт, хөдөлгөөний ажиглалтыг нэмэгдүүлэх.
- Хэрэв цөсний хүчил 40 мкмоль/л-ээс дээш бол хугацаанаас өмнө төрөх төлөвлөгөө гаргах.
Эх, ураг хоёуланд аюултай нөхцөл тул мэргэжлийн эмч нарын хяналтад байх нь чухал.
Хэрхэн оношлох талаар
- Мэргэжлийн оношилгоог хэн хийх вэ?
Эх барих, эмэгтэйчүүдийн эмч (Гинеколог)-Жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн эрүүл мэндийг хянадаг гол мэргэжилтэн. ICP-ийн шинж тэмдэг илэрсэн тохиолдолд оношилгоо, хяналтыг явуулна. Эмч шаардлагатай шинжилгээний бичиг хийж, эмчилгээний төлөвлөгөөг гаргана.
Элэгний эмч (Гепатолог)-Элэг, цөсний замтай холбоотой асуудал илүү гүнзгий шинжилгээгээр оношлох хэрэгтэй бол энэ төрлийн эмч рүү илгээх боломжтой.
Дотоод шүүрлийн эмч (Эндокринолог)-Хэрэв дааврын өөрчлөлт ICP-д нөлөөлж байгаа гэж үзвэл энэ мэргэжилтэн зөвлөгөө өгч болно.
Оношилгоог хаана хийх вэ?
- Эх барихын төв:
- Тусгайлсан жирэмсний хяналтын төвүүдэд ICP-ийн оношилгоо, эмчилгээ хийгдэх боломжтой.
- Эмнэлгийн лаборатори:
- Элэгний үйл ажиллагааны шинжилгээ, цөсний хүчил тодорхойлох шинжилгээ хийгддэг лабораториуд шаардлагатай.
- Эдгээр нь ихэвчлэн төрөлжсөн эмнэлэг эсвэл хувийн лабораторид байдаг.
- Төрөхийн өмнөх хяналтын клиник:
- Жирэмсэн үеийн хяналтыг хийдэг ихэнх эмнэлэг ICP оношилгооны үндсэн шинжилгээг хийх боломжтой.
- Тусгай томоохон эмнэлгүүд:
- Жишээ нь, улсын эмнэлгүүдийн төрөлжсөн тасгууд, хувийн хэвшлийн сайн тоноглогдсон эмнэлгүүдэд ICP-г илрүүлэх оношилгоо бүрэн хийгдэнэ.
Оношилгоонд ордог үндсэн шинжилгээ
Цусны шинжилгээ
- Цөсний хүчил (bile acids)
- Элэгний ферментүүд (ALT, AST)
- Билирубин
Хэвлийн хэт авиан шинжилгээ-Цөсний чулуу болон бусад элэг, цөсний замын асуудлыг үгүйсгэх зорилготой.
Шээсний шинжилгээ-Билирубин эсвэл бусад шалтгаант элэгний эмгэгийг шалгах.
Юу анхаарах вэ?
- Оношийг зөв тодорхойлохын тулд эхлээд жирэмсний хяналтад хамрагдаж буй эмчид хандах хэрэгтэй.
- Хэрэв тухайн эмнэлэг шаардлагатай шинжилгээ хийх боломжгүй бол илүү том төвд хандахыг зөвлөдөг.
- Улсын болон хувийн эмнэлгийн аль алинд ICP оношлох боломжтой ч тоног төхөөрөмж, шинжилгээний нарийвчлал, хариу гарах хурд зэргээс шалтгаалан чанар харилцан адилгүй байж болно.
Жирэмсэн эмэгтэйчүүд цөс зогсонгишлын шинж тэмдэг илэрсэн тохиолдолд даруй эмчид хандах нь чухал бөгөөд эрт илрүүлж, зохих арга хэмжээ авснаар хүндрэлээс урьдчилан сэргийлэх боломжтой.
Сонирхолтой нийтлэл
