Санхүүгийн эрсдэл гэж юу вэ?
Санхүүгийн эрсдэл гэж юу вэ?: Санхүүгийн эрсдэл нь хувь хүн, байгууллага, эсвэл хөрөнгө оруулагчийн санхүүгийн алдагдал хүлээх магадлалтай нөхцөл байдал юм. Энэ нь ихэвчлэн эдийн засгийн тогтворгүй байдал, зах зээлийн савлагаа, санхүүгийн удирдлагын сул тал, макро эдийн засгийн өөрчлөлт зэргээс шалтгаалдаг.
Санхүүгийн эрсдэлтэй холбоотой асуудлуудыг ойлгож, түүнийг удирдах нь бизнес эрхлэгчид, хөрөнгө оруулагчид болон хувь хүмүүст зайлшгүй шаардлагатай.
Санхүүгийн эрсдэлийн гол төрлүүд ба нарийвчилсан тайлбар
1. Зээлийн эрсдэл (Credit Risk)
Зээлийн эрсдэл нь зээлдэгч эсвэл төлбөрийн үүрэг хүлээгч тухайн хугацаанд зээл, өр төлбөрөө төлж чадахгүй байх эрсдэлийг хэлнэ.
Жишээ:
- Банк зээл олгоход зээлийн эрсдэлийг тооцдог. Зээлдэгч төлбөрөө төлж чадахгүй бол банкны алдагдал өснө.
- Компаниуд харилцагчдаа зээлээр бараа, үйлчилгээ олгохдоо төлбөрөө хугацаанд нь авч чадахгүй байх эрсдэлтэй тулгардаг.
Сэргийлэх арга:
- Зээлийн эрсдэлийн онооны систем ашиглах
- Барьцаа хөрөнгө шаардлага тавих
- Олон жижиг зээлдэгчтэй байх замаар эрсдэлийг тараан байрлуулах
2. Зах зээлийн эрсдэл (Market Risk)
Зах зээлийн эрсдэл нь хөрөнгийн зах зээл дээрх хувьцаа, облигац, валютын ханш, түүхий эдийн үнэ хэлбэлзэхээс шалтгаалж гардаг эрсдэл юм.
Жишээ:
- Хувьцааны үнэ унах үед хөрөнгө оруулагчид алдагдал хүлээдэг.
- Олон улсын зах зээл дээр газрын тосны үнэ хэлбэлзэх нь аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагаанд нөлөөлдөг.
Сэргийлэх арга:
- Хөрөнгө оруулалтаа төрөлжүүлэх (diversification)
- Эрсдэлийг хамгаалах санхүүгийн хэрэгслүүд (options, futures) ашиглах
- Зах зээлийн өөрчлөлтийн талаар байнга судалгаа хийх
3. Хүүгийн түвшний эрсдэл (Interest Rate Risk)
Хүүгийн түвшин өөрчлөгдөх нь хөрөнгө оруулалт, зээл, өрийн санхүүжилтэд сөргөөр нөлөөлж болох эрсдэл юм.
Жишээ:
- Хэрэв зээлийн хүүгийн түвшин өсвөл бизнесүүдийн зээлийн зардал нэмэгдэнэ.
- Төв банк бодлогын хүүгээ өсгөхөд компаниудын санхүүжилтийн зардал ихсэж, хөрөнгө оруулалтын хэмжээ буурдаг.
Сэргийлэх арга:
- Өндөр хүүтэй зээл авахдаа эрсдэлийг тооцох
- Урт хугацааны тогтвортой хүүтэй санхүүжилт авах
4. Инфляцын эрсдэл (Inflation Risk)
Инфляцын түвшин өндөр байх үед мөнгөний үнэ цэнэ буурч, худалдан авах чадвар сулардаг.
Жишээ:
- Өнөөдөр 1,000,000 төгрөгөөр худалдаж авч болох бараа, 5 жилийн дараа 1,500,000 төгрөг болох магадлалтай.
- Компаниудын үйл ажиллагааны зардал өсөж, ашгийн хэмжээ багасдаг.
Сэргийлэх арга:
- Инфляцад тэсвэртэй хөрөнгө оруулалт хийх (алт, үл хөдлөх хөрөнгө гэх мэт)
- Орлогын эх үүсвэрээ нэмэгдүүлэх
5. Валютын ханшийн эрсдэл (Foreign Exchange Risk)
Гадаад валютын ханшийн хэлбэлзлээс үүдэн бизнесүүд болон хөрөнгө оруулагчид алдагдал хүлээж болзошгүй.
Жишээ:
- Импортын барааны үнэ төгрөгийн ханш унаснаас болж өсдөг.
- Олон улсын бизнес эрхэлдэг компаниудын ашиг орлого валютын ханшийн өөрчлөлтөөс хамаардаг.
Сэргийлэх арга:
- Олон төрлийн валютаар хөрөнгө оруулах
- Валютын ханшийн хамгаалалтын хэрэгслүүд ашиглах (форвард гэрээ гэх мэт)
6. Шингэн хөрөнгийн эрсдэл (Liquidity Risk)
Энэ нь байгууллага эсвэл хувь хүн санхүүгийн хэрэгцээ гарсан үед хөрөнгөө амархан мөнгөжүүлж чадахгүй байх эрсдэл юм.
Жишээ:
- Үл хөдлөх хөрөнгө худалдан авахад маш их мөнгө шаардагддаг боловч яаралтай зарах шаардлага гарвал үнээ бууруулах шаардлагатай болдог.
- Бизнесүүд бараа материал ихтэй боловч шууд мөнгө болгож чадахгүйгээс хөрөнгө оруулалтын боломжуудаа алддаг.
Сэргийлэх арга:
- Байнгын мөнгөн урсгалын менежмент хийх
- Хуримтлал үүсгэх
Санхүүгийн эрсдэлийг бууруулах стратеги
- Эрсдэлийг тараан байрлуулах (Diversification) – Хөрөнгөө нэг салбарт биш, олон төрлийн салбарт тарааж байрлуулах
- Эрсдэлийг бууруулах санхүүгийн хэрэгслүүд ашиглах – Даатгал, валютын хамгаалалтын гэрээ, хеджинг хийх
- Хуримтлал үүсгэх – Санхүүгийн хүндрэлийг даван туулахын тулд урьдчилан нөөц бэлдэх
- Эдийн засгийн нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийх – Макро эдийн засгийн өөрчлөлтийг хянаж, бизнесийн стратегиа уялдуулах
- Мэргэжлийн зөвлөгөө авах – Санхүүгийн мэргэжилтнүүдийн зөвлөгөө авах
Дүгнэлт
Санхүүгийн эрсдэл нь бизнес эрхлэгчид, хөрөнгө оруулагчид, хувь хүмүүст зайлшгүй тохиолддог зүйл боловч түүнийг зөв удирдаж чадвал хохирол багатай давах боломжтой. Эдгээр эрсдэлүүдийг ойлгон, урьдчилан бэлдэх нь санхүүгийн тогтвортой байдлыг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Холбоотой линк
- Татварын тайлан өгөх хугацаа 2023 он
- Гэрээт нягтлан бодогчийн гэрээний загвар
- Санхүүгийн тайланг энгийнээр тайлбарлая
- Ххоат-ын хөнгөлөлт чөлөөлөлт
